Aktualności

• Zaakceptować emocje dziecka i uznać, że są one naturalną częścią życia.

Zaakceptować czyli pozwolić dziecku na przeżywanie każdej emocji, bez oceniania, zaprzeczania czy też powstrzymywania przed jej wyrażaniem. Istotne jest nie to, aby nie przeżywać emocji (lub przeżywać je jak najkrócej), ale to, aby wziąć za nie odpowiedzialność i umieć wyrazić je w sposób nie raniący innych.

Aby móc przyjąć dziecięce emocje, musimy umieć przyjmować swoje własne. Jeśli rodzic nie akceptuje swojej złości, trudno mu będzie zmierzyć się z tą dziecięcą. Jeśli uważa płacz za oznakę słabości, prawdopodobnie będzie dążyć do tego, aby dziecko nie płakało.

• Uznać, że wszystkie emocje są ważne i potrzebne.

Należy pamiętać, że każde uczucie ma swoją wartość i do czegoś nam służy. Rodzice często chcąc pocieszyć dziecko lub poprawić jego samopoczucie zaprzeczają odczuwanym przez niego emocjom, mówiąc: „Nie ma powodu do płaczu”, „Nic się nie stało”, „Nie ma się czego bać”. Takimi słowami nie sprawi się, że dziecko przestanie czuć, to co czuje, ale można spowodować u niego poczucie braku zrozumienia i odrzucenia.

Warto też uważać, aby nie narzucać dziecku „przyjemnych” emocji, jeśli przeżywa w danym momencie te „nieprzyjemne”. Niektórzy rodzice, gdy ich dziecko przeżywa stratę, smutek, starają się odwrócić jego uwagę od trudnego wydarzenia poprzez rozśmieszanie go, zmianę tematu, zakup nowej zabawki. Odcinając dziecko od jego prawdziwych uczuć nie pomaga mu się w radzeniu sobie z nimi, lecz można sprawić, że w przyszłości nie będzie umiało ich właściwie rozpoznawać.

• Pozwolić, aby dziecko opowiadało o swoich doświadczeniach, zwłaszcza tych trudnych.

Ważne jest, aby rodzic zapewnił dziecko, że zawsze może ono do niego przyjść i porozmawiać, niezależnie od sytuacji. Tutaj również istotna jest postawa rodzica. Czasami rodzice nie chcą lub nie potrafią rozmawiać o trudnych dla nich sytuacjach czy przeżyciach i niewerbalnie/nieświadomie dają przekaz dzieciom, że o pewnych tematach się nie rozmawia.

Można zaplanować w ciągu każdego dnia moment spokoju i wyciszenia, kiedy dziecko będzie mogło skupić się na tym, co w jakimś stopniu było dla niego ważne (emocje, potrzeby, myśli, obrazy, sytuacje) i o tym opowiedzieć.

• Słuchać dziecka z czułością i empatią.

Aby w pełni zaangażować się w rozmowę z dzieckiem powinno się odłożyć wszystkie inne zajęcia. Należy zadbać o atmosferę, w której wyrażanie uczuć jest czymś pożądanym. Ponadto uważać, aby nie wyręczać dziecka i nie dopowiadać za niego, gdy nie może się wysłowić (nigdy nie zakładaj, że na pewno wiesz, co ono czuje i co chce Ci powiedzieć).

• Być przy dziecku, kiedy przeżywa nieprzyjemne emocje.

Rodzic często ma przekonanie, że jego zadaniem jest sprawianie, aby dziecko było natychmiast szczęśliwe. Czasami emocje muszą wybrzmieć, nawet jeśli trudno jest patrzeć, jak dziecko cierpi. Zadaniem rodzica jest bycie przy dziecku po to, aby uporało się ze swoim bólem. Nie chodzi o to, aby chronić dziecko przed emocjami, czy też celowo wystawiać je na ich działanie. Rodzic ma pokazać dziecku, że w tych "emocjonalnych burzach" nie jest samo oraz jak można te burze przetrwać.

• Nazywać emocje dziecka i wyjaśniać, skąd się wzięły.

Jest to istotne zwłaszcza w przypadku małych dzieci. To właśnie rodzic jest przewodnikiem dziecka po świecie uczuć, kiedy nazywa je, a także odwołuje się do osobistych doświadczeń (np. opowiada dziecku jak on czuł się w podobnej sytuacji i co wtedy zrobił).

• Modelować sposoby wyrażania emocji.

Obserwowanie i naśladowanie jest jedną z podstawowych sposobów uczenia się. Rodzic powinien pamiętać, że jest wzorem do naśladowania dla swojego dziecka już od najmłodszych lat. Dzieci obserwując rodziców w różnych sytuacjach powielają później ich zachowania i sposoby przeżywania emocji (m.in. tłumienie czy też gwałtowne ich wyładowywanie).

• Wyjaśniać dziecku, że emocje to stany przejściowe, które pojawiają się i mijają.

Z upływem czasu siła emocji maleje, nawet jeżeli nie będziemy nic robić w tym kierunku.

• Uczyć rozpoznawania emocji u siebie i innych.

Należy pokazywać dziecku, że emocjom można się przyglądać i je poznawać po reakcji ciała, mimice, np. zwrócić uwagę jakie części i reakcje ciała mówią o emocjach – zaciśnięte gardło, przyspieszone bicie serca, ucisk w brzuchu, zmarszczone czoło.

Czytanie książek, które zawierają opisy różnych problemów i konfliktów, a następnie proszenie dzieci o nazywanie emocji, które przeżywają bohaterowie jest także dobrym sposobem na edukację emocjonalną.

• Podsuwać sposoby radzenia sobie z emocjami.

Kiedy dziecko nie potrafi samo poradzić sobie z napięciem emocjonalnym warto mu w tym pomóc. Rodzic odnosząc się do własnych doświadczeń i obserwacji może zaproponować, co zrobić, aby mniej się smucić lub złościć.

W przypadku starszych dzieci nie podejmujmy od razu działania. Być może dziecko samo zna rozwiązanie, a potrzebuje jedynie wsparcia i zrozumienia, aby je zrealizować. Wspólnie  z dzieckiem zastanówcie się, co można w tej sytuacji zrobić, co mogłoby mu pomóc lepiej się poczuć, na jaką pomoc z naszej strony ono się zgadza. Takie zachowanie wspiera samodzielność dziecka w radzeniu sobie z trudnościami.

• Szukać szczęśliwych i spokojnych chwil.

Warto zwracać dziecku uwagę na sytuacje i aktywności, które wywołują u niego dobry nastrój oraz na momenty, kiedy czuje się zadowolone, radosne, spokojne i szczęśliwe. Taką listę dobrych chwil dziecko może później wykorzystać do poprawy swojego nastroju. W ten sposób dziecko uczy się, że jest odpowiedzialne za własne emocje i ma na nie wpływ.

Opracowanie: psycholog z Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w Pasłęku